What You Expect From the World Behind You or: Verwar de staat waarin u verkeert

De films van Jan Willem van Dam zijn lastig te beschrijven. Vandaar wellicht de lange titel, die toch nog redelijk in de buurt komt. Maar we kunnen ook luisteren naar de filmmaker die ergens halverwege de film vanachter de camera op de vraag wat hij aan het doen is, antwoordt: ‘Ik maak een documentaire over de natuurlijke situatie’. En ja, er zitten inderdaad prachtige scènes in die we meestal documentair noemen: hoe een hond eruitziet in de ochtendkou, moegestreden na een nacht blaffen tegen de sterren. Of een interview waarin de zoon van een restauranthouder vertelt hoe mevrouw Tarkovski (Nostalgia werd er gedraaid) hem als klein ventje op de mond zoende -heel normaal in Siberië, weet hij. En is dat werkelijk Tarkovski’s verlaten huis dat we zien? Maar er zitten ook scènes in die eerder onder de noemer fictie vallen: langzaam gaat de camera stroomafwaarts, langs de rivier waar de twee zusters die de hoofdrollen spelen (of het onderzoeksobject vormen?) een vakantie doorbrengen. Verwar de staat… is het verslag van de Italiaanse avonturen van Manon en Madou Engels, op vakantie in Toscane. Voor de film(maker) is het de vraag of deze ontmoetingen wel leiden tot een rechtvaardiging van de inspanningen. Welke verbanden leggen ze in hun speurtocht naar diepgang in den vreemde? Dat geldt ook voor de kijker, in de bioscoop. Of: waar komt toch die irrationele aandrang vandaan om kunst te maken?