De overkant

In De Overkant is de kernbewapening het uitgangspunt, dat wil zeggen de angst voor nucleair oorlogsgeweld, en opnieuw wordt de kwestie met omtrekkende beweging benaderd. Ook dit keer geen feitenrelaas, geen klemmend betoog, geen zakelijke verhandeling waarin de spreker achter de argumenten verdwijnt en de toehoorder door de argumenten overtuigd raakt, althans dient te raken, in elk geval overspoeld wordt. Geen gewone gespeelde documentaire dus waar wij links en rechts aan gewend zijn, maar de ongebruikelijke combinatie van politiek en lyriek die de vragen op persoonlijke toon stelt en het gespreksonderwerp er niet eenvoudiger maar juist gecompliceerder op maakt. In De Overkant is het betoog van de deskundige (de polemoloog Hylke Tromp: 'Oorlog voor vrede') uitgangspunt om al snel op de achtergrond te raken en rode draad te worden in een veel ruimer weefsel. De camera werkt als een langzaam en aandachtig (nadenkend) oog, steeds een nieuwe situatie aftastend, altijd op een afstand bewegend. De camera is hoofdrolspeler, de mensen zijn figuranten. Deze film produceert geen suspense (wèl spanning), geen boodschap (wel een gedachtengang), geen tranen of andere goed in de markt liggende emoties. Deze film produceert een onderzoekende blik. Je kijkt naar het geweld in het dagelijks leven. Maar met de camera blijf je op afstand: karakteristiek zijn de opnamen achter glas, van buiten naar binnen kijkend, of omgekeerd, en de indirecte bewegingen naast het directe geluid, de trage benaderingen tegenover het plotseling overspringen naar een andere situatie. In De Overkant wordt de tekst van Tromp later overgenomen door vrouwen. Tegen het einde van de film leest een vrouw in haar kamer de polemologische uiteenzetting verder, met een andere intonatie, met haperingen en denkpauzes, minimale verschillen in de manier van lezen waardoor je de tekst hoort / ziet veranderen. In de slotscène zit een vrouw in hoog gras, midden in een landelijk plaatje, waar zij de begintekst van Tromp letterlijk herhaalt -en het lijkt alsof je een ander betoog hoort, het is geen betoog meer maar het zijn de zinnen van iemand die de situatie tot zich laat doordringen. De vrouw kijkt omhoog als een vliegtuig overraast. Lidy van Marissing, in: SKRIEN, januari 1982