Photograph

Geprojecteerde beelden met gesynchroniseerde audiovertelling.
Raymond Bellour: ‘James Coleman vindt de film opnieuw uit, een andere film met andere middelen. Neem Photograph, zijn laatste installatie. Stelt u zich eens voor: een diepe, donkere zaal waar bezoekers binnenkomen en veranderen in toeschouwers, die als vlinders op de muren vastgepind worden. Het scherm is ver weg en er wordt een hard beeld met sterke contrasten geprojecteerd. Het geluid is ook mooi, erg mooi. Je hoort de stem van een heel jong meisje dat op het ritme van haar stokkende ademhaling in klassiek Engels een mysterieuze tekst opdreunt. Zoals altijd bij Coleman wordt de diaprojectie in een goed doordacht ritme vertoond en volgt deze de ontwikkeling van de fictie die gecreëerd moet worden. Dit keer is het onderwerp een stel jonge meisjes dat met een paar jongens meedoet aan de repetities van een schoolvoorstelling in een arme buitenwijk. Zelden hebben foto’s van verstilde bewegingen zo bezield geleken, dankzij hun innerlijke kwaliteit en de opbouw van de montage. Zelden worden mensen bevangen door zo’n sterke intensiteit. Coleman heeft deze spanning benadrukt door een openingsmoment, een prelude, dat twee keer kort herhaald wordt om de suggestie ervan te laten uitkomen en het effect te doen voortleven.
Het effect van de bijna onzichtbare bewegingen wordt verkregen doordat verschillende dia’s over elkaar heen geprojecteerd worden, tegen een achtergrond van een soort kaftpapier met een motief van wolken of mist. Omdat ik hier vroeger door geobsedeerd werd, moest ik meteen denken aan de onbewogen gezichten van de vrouwen in de beelden voorafgaand aan de titelsequentie van Persona. Vreemd genoeg beïnvloeden dergelijke ongrijpbare bewegingen op dezelfde wijze zowel de beweeglijke opnamen van Bergmans film als de onbeweeglijke opnamen van de beeldvertelling van Coleman. Ook vraag je je af wat Photograph eigenlijk onderscheidt van La jetée. Natuurlijk is er bij Marker sprake van een verhaal: dat van de man die getypeerd wordt door het beeld van zijn kindertijd. Dit verhaal wordt verteld door een voice-over en wordt benadrukt door de dramaturgie van de muziek. De door Coleman opgebouwde tekst lijkt ver af te staan van zijn beeld en maakt deel uit van het kunstzinnige neventhema. Toch bewerkt hij ook dit beeld, waardoor hij de fictie beter kan overbrengen. De stokkende ademhaling en de hijgende stem zijn ook onderdeel van de opzet van de fotografie, en de stroom van gevoelens draagt bij tot de illusie van beweging die door de fotografie gecreëerd wordt. De afstand van de tekst tot het beeld, waarvan blijk gegeven wordt, lijkt eerder op de cinema van Straub, zoals bijvoorbeeld in het eerste deel van Trop tôt, trop tard. Zintuiglijke effecten gecreëerd door afstand, de zinnelijke intelligentie van de opnamen van gelaatsuitdrukkingen. Je zou bijna gaan denken dat die ene bekende filmrecensent ongelijk heeft en dat de installaties, de andere cinema, in een gelijk spel of bijna gelijk spel eindigen met de filmkunst.’
(‘L’autre cinéma’, in: Trafic, No 34, zomer 2000)

James Coleman (1941) wordt al geruime tijd beschouwd als een van de belangrijkste kunstenaars die opereren op het gebied dat Coleman zelf ‘geprojecteerde beelden’ noemt. Zijn werk van de laatste twintig jaar bestaat uit filmprojecties in doorlopende cycli, zoals Fly (1970) en Playback of a Day Dream (1974), geprojecteerde beelden met gesynchroniseerde auditieve narratie, zoals Clara and Dario (1975) en Lapsus Exposure (1992-1994), videoinstallaties en enkelvoudig geprojecteerde beelden. Hij heeft ook performance-achtig werk voor theater ontwikkeld, waaronder Ignotum per Ignotius (1982-1984) dat in Rotterdam, Amsterdam en andere Europese steden werd gepresenteerd. Zijn werk was aanleiding tot diverse essays (zie meest recentelijk James Coleman Fundacio Antoni Tapies, Barcelona 1999).