Jia Zhangke’s jianghu-drama
28 maart 2019
De Chinese meesterfilmmaker over zijn laatste film Ash is Purest White.
Met Ash is Purest White levert de grootmeester Jia Zhangke een film af die tegelijkertijd gangsterfilm (met een vleugje martial arts), een episch liefdesverhaal en een sociaal commentaar op de ingrijpende veranderingen van het huidige China is. Op IFFR 2019 besprak de regisseur de vonk voor dit project, en zijn kijk op cinema.
Ash is Purest White begint rond de millenniumwisseling, in Shanxi, Jia's geboorteprovincie. De film heeft een vertrouwd landschap, maar dan in een voor Jia ongewoon genre: de gangsterfilm. Of beter gezegd: een jianghu-drama. “De jianghu heeft zijn eigen filosofie en morele principes – vooral het rechtvaardigheidsgevoel”, legt Jia uit. “Voor mensen uit het traditionele China is dat erg belangrijk, iets waar ze heilig in geloven. Maar in de loop der tijd is dat waarden en normensysteem gaan eroderen, en verdwenen. Om die veranderingen te begrijpen was het voor mij noodzakelijk om het verhaal in het verleden te laten starten, en het vanuit dat vertrekpunt door te trekken tot het heden.” De lokale gangsters waren op hun manier weer beïnvloed door moderne films. “Voor 1983 kon je niet echt stellen dat er gangsters waren in Shanxi, maar toen kwam de introductie van de videorecorder. Dat maakte het mogelijk om Hongkongse gangsterfilms te kijken, zoals de films van John Woo. In die films dragen de gangsters graag Westerse pakken. Het gevolg daarvan was dat de lokale gangsters in Shanxi de fictie gingen imiteren en zich ook zo begonnen te kleden.”
De jianghu heeft zijn eigen filosofie en morele principes – vooral het rechtvaardigheidsgevoel.
— Jia Zhangke
Toch was het een persoonlijke observatie die de vonk van het verhaal leverde. “Toen ik opgroeide waren er gangsters. Het werd als cool gezien om met hen op te trekken. Eentje van hen was erg knap, ik keek heel erg tegen hem op. Toen ik op een zekere dag terugkeerde zag ik een gast van middelbare leeftijd, dakloos, een kom noedels naar binnen werken. Dat was dezelfde gangster tegen wie ik in mijn jeugd zo had opgekeken: nu een oude, zwakke kerel. Zulke veranderingen prikkelen mijn interesse. Hoe komen die tot stand? Wat is er in de tussentijd met hem gebeurd?”
Ash Is Purest White speelt zich voor een groot deel af in de provincie Hubei, het gebied dat onherkenbaar en onherroepelijk is getransformeerd door de aanleg van de Drieklovendam die tevens de setting was van Jia's meesterwerk Still Life. “In China zeggen mensen vaak dat de kunst zich niet zou moeten uitlaten over politiek of de maatschappij. Ik vind dat onzin, omdat het simpelweg onmogelijk is om de twee van elkaar te scheiden. De maatschappij drukt haar stempel op ons leven. Grote veranderingen bepalen hoe we ons leven leiden. Dus die reusachtige onderneming in Still Life – het grootste bouwproject uit de geschiedenis – daar móest ik een film over maken. Miljoenen mensen werden gedwongen te verhuizen, een groot deel van het landschap veranderde en de geschiedenis en cultuur zijn er door getekend. Toen ik Still Life maakte had ik misschien drie maanden om te draaien voordat de gehele stad onder water zou verdwijnen.”
Dat er tal van overeenkomsten zijn tussen het personage van Tao Zhao (Jia's vaste actrice en in het echt zijn vrouw) en haar rollen in zijn Unknown Pleasures en Still Life, mag geen toeval heten. Of juist wel. “Het was niet mijn oorspronkelijke opzet, maar terwijl ik aan het schrijven was aan het script besefte ik dat veel scènes me aan die twee films deden herinneren. En ook dat veel zaken in die films open en onopgelost bleven. Voor mij was dit dus een uitgelezen kans om terug te gaan en die zaken in deze film te verwerken.”
Bekijk de masterclass met Jia Zhangke
