Alejandro Telemaco Tarraf over Piedra sola

De Argentijnse Tiger Award-kandidaat Piedra sola geeft op betoverende wijze vorm aan de aardse en spirituele kanten van een bestaan hoog in de Andes – ver verwijderd van de manier waarop wij naar het universum kijken.

Alejandro Telemaco Tarrafs verkenning van het leven in het Argentijnse Andesgebergte begint met een mysterie. De vondst van een kadaver in de lamakudde van hoofdpersoon Ricardo verraadt de aanwezigheid van een poema in het gebergte, al blijft het dier zelf uit zicht. Geleidelijk verandert Ricardo’s zoektocht naar de poema in een geheel andere tocht.

Op het moment dat dit interview plaatsvindt legt de filmmaker samen met zijn producent en cameraregisseur Alberto Balazs in een Londense studio de laatste hand aan de montage van Piedra sola. “Gelukkig genieten we nog steeds van de beelden, ook al hebben we ze al keer op keer gezien,” zegt Balazs. “Zelfs wij vinden nog steeds nieuwe interpretaties.”

In je korte film El valle interior volgde je ook een man die in een afgelegen deel van het land leeft. Wat trekt je naar deze plekken?
Tarraf: “Ik heb het gevoel dat die afstand tot mijn leefwereld me dichter brengt bij iets wat puur en mythisch is. Het voelt als het afpellen van lagen om bij de essentie te komen, zowel van mijzelf als van het verhaal dat ik vertel. Net als mijn korte film vertelt ook Piedra sola een universeel verhaal over leven en dood.”

Waar kwam dit verhaal vandaan?
Tarraf: “De film is geïnspireerd door de poëzie van Atahualpa Yupanqui. Zijn eerste bundel gedichten Piedra sola schreef hij in deze regio. De lamaherders over wie hij schrijft wonen er nog steeds. Ze leven niet meer op de manier die Yupanqui beschreef, maar onze hoofdpersoon Ricardo heeft die nomadische, zelfvoorzienende manier van leven nog wel meegekregen via zijn grootouders. Ik vond Ricardo en zijn familie tijdens mijn research en hij was erg geïnteresseerd in de film als middel om zijn kennis te behouden – veel van wat je ziet komt rechtstreeks uit zijn dagelijks leven – omdat hij zich ervan bewust is hoe kwetsbaar alles is.”

Vanuit de dagelijkse realiteit ontwikkelt het verhaal zich gaandeweg richting een spirituele reis.
Tarraf: “Transformatie is de essentie van deze film. Het paard uit de beginscène bijvoorbeeld komt later terug als het houten paard in de processie. Ook de poema verandert in iets anders, en dit wijst uiteindelijk de weg naar een spirituele verlichting.”

Balazs: “Omdat de poema zich nooit laat zien, kan hij voor van alles staan. In de cosmovisión van de Andes-volken, de manier waarop zij het universum zien, is er boven de condor, beneden de slang en daartussenin de poema, net als de mens.”

Er wordt nauwelijks gesproken in de film. Is dat een stijlkeuze of gewoon een weerspiegeling van hoe mensen daar leven?
Tarraf: “Stilte is deel van hun cultuur; het is hoe zij zijn. Maar het ook hoe ikzelf ben – ik praat niet veel, ik druk me veel liever uit in beeld en geluid. Woorden pinnen je vast op een narratief, terwijl beelden meer openlaten voor interpretatie.

Hoe hebben hun levens in algemene zin de stijl en het verhaal van de film beïnvloed?
Tarraf: “In de film zijn mijn verhaal en dat van Ricardo’s volk volkomen met elkaar verweven. De gebruiken die we zien, zitten voor ons vol poëzie, maar voor hen is het de realiteit. Ze hebben een hele sterke band met de aarde; pachamama is een pijler van hun manier van leven.”

Balasz: “Dat woord wordt vaak simpelweg vertaald als ‘moeder Aarde’ maar pachamama omvat het geheel van tijd en universum.”

Tarraf: “En hun begrip van tijd is ook heel poëtisch. Verleden, heden en toekomst worden niet zo van elkaar gescheiden. Dat beïnvloedde ons idee over het lineaire verloop van het verhaal.”

Filmen onder deze omstandigheden moet niet makkelijk zijn geweest.
Balazs: “We moesten ons voorbereiden op de hoogte, het gebrek aan voorraden, en het isolement. Soms was het alsof we op Mars zaten. Er is daar helemaal niets, zelfs geen bomen. Het enige wat je hoort is de wind.”

Waarom besloot je te filmen in het brede Cinemascope-formaat?
Tarraf: “Omdat dat je daarmee het personage en de omgeving tegelijkertijd kunt laten zien. Het is daarom niet nodig verschillende shots aan elkaar te monteren, wat aansluit bij de eenvoudige, ascetische beeldtaal die ik zocht. Het formaat en de opbouw van die beelden passen bij hoe wij de mensen zagen die we filmden.”

Het geluid is ook een belangrijk deel van de film.
Tarraf: “Ja, ik zou zelfs willen stellen dat de verhouding tussen beeld en geluid niet 50/50 is, maar 100/100. Het geluid begeleidt of versterkt niet het beeld, het vertelt een verhaal op zich. Het stelt je in staat om beelden te scheppen van alles wat buiten het kader valt.”

Geschreven door Sasja Koetsier