Interview Viktor van der Valk

Nocturne is een koortsachtige zoektocht naar het wezen van de film, vol spiegelingen en verwijzingen, met de goede portie branie en humor. Na dit energieke en onnavolgbare speelfilmdebuut gunt regisseur Viktor van der Valk zich geen rust; dit najaar wil hij al de opvolger draaien.

Bij de meeste debutanten blijft het bij hun eersteling – of het kost ze een jaar of zes om een tweede film te maken. Wat is jouw geheim?
Tja, hoe flik ik dat? Ik vraag me dat zelf ook soms af. Soms ratelen mijn gedachtes ook maar door – als je Nocturne hebt gezien, herken je dat wel. Hoe krijg ik het voor elkaar dat anderen wat in mijn project zien? Als ik heel eerlijk ben, komt daar beslist geluk bij kijken. Maar ik werk er ook keihard aan en vraag me oprecht af ‘waarom vind ik dit belangrijk te vertellen?’. En dan lukt het me om mensen te overtuigen en mee slepen in mijn enthousiasme.

De film barst haast uit zijn voegen van de energie. Geldt dat ook voor de maker?
(lachend) Die zijn misschien niet helemaal van elkaar te onderscheiden. Of ik zelf ook een nachtdier ben? In de periode van Nocturne beslist. In die nachtelijke uren spreekt mijn verbeelding het meest tot me. Ik probeer mijn ritme nu wel om te gooien, want het nachtleven kan ook pittig zijn. Ik kwam er middels Nocturne achter dat ik het leven wat ontvluchtte. Wat ook niet de bedoeling kan zijn. Wil je verder gaan met films maken, dan heb je het leven juist nodig.

In die nachtelijke uren spreekt mijn verbeelding het meest tot me.
— Viktor van der Valk

Het begint van Nocturne stelt: dit is geen film, maar een zoektocht. Er lag dus geen kant-en-klaar scenario klaar?
Mijn coschrijver Jeroen Scholten van Aschat en ik hebben die jeugdige, naïeve drang om ons af te zetten tegen het idee dat een film maken betekent dat je een verhaal wilt vertellen. Wij werkten meer vanuit een verzameling gedachten, invallen en fragmenten om daaruit een rode draad te destilleren. Godard zei het natuurlijk al: ‘ik wil geen verhaal vertellen, maar ik heb wel een verhaal nodig’.

Godards geest spookt inderdaad flink door jouw debuut.
Ik houd van zijn eerdere werk, ongeacht dat hij daar zelf afstand van genomen. Hij vond het verschrikkelijk. En ook dát begrijp ik. Maar het valt niet te ontkennen dat hij mij heeft aangestoken met zijn speelsheid, en met zijn vraagstuk wat film nu eigenlijk is. Godard liet me heel bewust kijken naar de constructie van film, dwong me op zoek te gaan naar betekenis achter de beelden. Wat je vertelt, is niet interessant. De schoonheid schuilt hem in hoe je het vertelt.

Deze film draait om de vorm, niet om het verhaal. Hoe leg je die uit aan potentiële kijkers?
Ik heb er veel over nagedacht, maar zelfs mij lukt het niet om de film in een elevator pitch te gooien. En misschien is dat wel waar ik het meest trots op ben. Want waar begin ik? Als ik het verhaal vertel als ‘het gaat over een filmmaker in de nacht’, dan is het flinterdun en vind ik er geen reet aan. De film gaat over wat ik noem het gevecht tussen de wereld voor en achter de ogen. Die laatste wereld kan die van het filmen zijn, maar ook angsten, verlangens, dromen. Die twee realiteiten, de discrepantie tussen je interieur en je exterieur, daarvoor maakt het niet uit of je regisseur bent of fietsenmaker: die is voor veel mensen herkenbaar.

Luister naar De Grote IFFR VPRO Podcast Show #4 over Nocturne

Het is in ieder geval een uitbundige en eigenzinnige film geworden.
De een zal de film aanvallen, de ander zal hem bewonderen. Ik hoop niet dat de verzakelijking van de geest die je tegenwoordig terugziet in de maatschappij ook zijn intrede doet in de kunst. Ik probeer te vechten voor spontaniteit. En dan weet je niet eigenlijk niet wat je aan het doen bent, maar dat houdt misschien de mensen scherp. Als we de mensen niet meer spontaan laten kijken, kijken we allemaal met dezelfde bril. Met Nocturne heb ik geen film gemaakt die je als consument lekker op de bank kunt nuttigen. Daarvan zijn er al genoeg in de wereld. Volgens mij moet de kunst iets anders doen dan consumentengedrag aanmoedigen.

Nocturne is in de bios vanaf 9 mei!