Adieu au langage

Cinema is nooit zwijgend geweest. Zelfs in de beginjaren was er altijd gefluister en gekuch in de zaal, of het geluid van een verteller, een piano of een orkest. Toch biedt juist deze aanwezigheid van geluid de mogelijkheid om te kiezen voor stilte.

Say No More is een poëtische provocatie, een stille reactie op de constante overdaad aan prikkels die ons omringen en onze zintuigen overweldigen. Het (festival)leven zit vol discussies, alerts en sociale-media-berichten, maar dit is een programma voor de zwijgende minderheid, een publiek dat bereid is om actief te luisteren en het belang inziet van stilte en concentratie als verzetsdaad tegen de perverse verplichtingen van de aandachtseconomie. Hoe brengen we dit idee van empathie en zwijgende actie weer in de belangstelling?

Say No More is geen programma dat al het geluid uit de bioscoopzaal wil weren. Het pleit wel voor een behoedzame aandacht voor film, om zo het bijzondere gevoel van gezamenlijk kijken en zwijgend samenzijn, terwijl je luistert naar je innerlijke stem, opnieuw te ontdekken. Wat deze films gemeen hebben, is de geringe hoeveelheid menselijke spraak. De films in dit programma dringen hun boodschap niet op, maar laten de beelden voor zichzelf spreken en laten de toeschouwer zelf actief contact maken met een beeld in plaats van dat ze het ‘gehoorzamen’ of passief ondergaan.

Zwijgzaam

Er is geen voice-over en weinig of geen gesproken commentaar in deze films, die puur visueel de transformatie van een landbouweconomie in een digitale economie beschrijven (The Harvest) of de terugkeer van timmerhout naar zijn tropische plaats van herkomst (Walden) tonen. Musique concrète-componisten gaven met hun muziek nieuwe interpretaties aan alledaagse geluiden, en worden in historisch perspectief geplaatst als een typisch fenomeen van na de Tweede Wereldoorlog (La lucarne des rêves). Het reduceren van politieke retoriek tot korte soundbites is het eerste symptoom van een dreigende ramp met grote gevolgen (In My Room).

Say No More roept op meerdere niveaus vragen op, in speelfilms, maar ook binnen diversecompilatieprogramma’s. De alledaagse uitdrukking ‘zeg maar niets meer’ kan betekenen dat we geen verdere informatie nodig hebben, maar ook dat we iets accepteren als een voldongen feit. Say : no more domestic silence  gaat over aanslepende stiltes in een gezin. Er is niemand om mee te praten, de bewoner is er niet meer of spreken is moeilijker dan het eerbiedigen van een ongemakkelijke stilte. Say : no more darkness  suggereert dat de drang naar bewuste controle ons menselijk vermogen tot waarnemen en bewustwording beperkt, maar het is ook een uitnodiging om de beperkingen van een mensgericht perspectief te laten varen om de ritmes van de natuur weer toe te laten. Say : no more distances verkent verschillende manieren om naar de roep van de natuur te luisteren en hoe dit een model kan bieden voor een vorm van communicatie zonder woorden en al hun karakteristieke eigenschappen. Say : no more straight lines  combineert de zuivere ervaring met gedachte-experimenten: kunnen we dat wat ons omkadert loslaten? Hoe kunnen we deconstrueren wat vanzelfsprekend lijkt en een ruimte creëren om dingen in een nieuw licht te zien?

Works on Paper

Om aandacht voor collectief luisteren op te wekken, krijgt het publiek bij het betreden van de filmzaal een speciaal voor deze gelegenheid gemaakte ‘partituur’ en voeren muziekstudenten van Codarts een kort akoestisch stuk uit. In deze reeks horizontaal geprogrammeerde vertoningen – in dezelfde ruimte en elke dag op dezelfde tijd – is bij de Q&A-sessies ook geen microfoon aanwezig zodat iedereen in de zaal op hetzelfde niveau kan spreken en luisteren.

Bij Say No More hoort ook een tentoonstelling. In samenwerking met galerie PrintRoom presenteert de Finse kunstenaar Mika Taanila zijn Works on Paper. Dat werk bestaat uit twee reeksen: een ultraminimalistische reductie van een filmscript in My Silence (On Paper) (2015) en een kleine bibliotheek van meedogenloos, maar ingenieus mishandelde boeken over film in Film Reader (2017), dat voor het eerst werd gepresenteerd op de Biënnale van Venetië. Op hun eigen subversieve manier tonen deze werken ook aan hoe een beeld meer kan zeggen dan duizend woorden.