Leentjebuur - een inleiding bij IFFR White Nights
09 juli 2016
Algoritme, koffie, mascara, schaakmat: enkele van de vele alledaagse woorden die hun oorsprong hebben in het Arabisch. Lang voor de term globalisering in zwang kwam, was onze taal al doordesemd met leenwoorden. Geen enkele cultuur ontkomt aan dergelijke ‘externe’ invloeden, het proces verloopt druppelsgewijs of juist met behoorlijke schokgolven. Een inleiding door programmeur Edwin Carels bij IFFR White Nights, van 13 t/m 17 juli 2016 in het Museumpark.
De meest omvangrijke migratiestroom sinds de Tweede Wereldoorlog bezorgde Europa het afgelopen jaar slapeloze nachten. De naam IFFR White Nights verwijst naar die doorwaakte uren én naar de aanblik van witte tenten in een park. Met dit eenmalige programma staan we op een eenvoudige, maar pregnante wijze stil bij de aanwezigheid van zovele onderbelichte culturen in ons midden. De recente aspirant-Nederlanders willen we in de eerste plaats zelf aan het woord laten, via de beeldtaal van hun cultuur. Met een telelens zocht IFFR daarom naar sterke beelden en talenten uit landen als Syrië, Irak, Pakistan, Egypte, Palestina, Libanon en Tunesië: filmkunst waarmee in de toekomst ook onze cultuur kan worden verrijkt.
Film liet al vaker zien hoe vruchtbaar kruisbestuiving is. In de jaren 30 zochten tal van Europese filmmakers hun heil (en financieel geluk) in Hollywood, destijds soms omschreven als Weimar on the Pacific. Fritz Lang, Ernst Lubitsch, Marlene Dietrich, Hedy Lamarr, Billy Wilder, Maurice Chevalier en zovele anderen werden met open armen ontvangen en konden er hun talenten verder ontplooien. Ze werden belangrijke spelers in Hollywoods Golden Era. Filmhistorici poneren zelfs dat zonder de inbreng van die Europese regisseurs, acteurs en andere professionals uit de film heel wat ‘typische Hollywood-genres’ ondenkbaar zijn. De film noir, de horror, de politieke thriller, de zedenkomedie: al deze genres kwamen uit de koker van inwijkelingen.
Zo kreeg in 1942 de Hongaar Manó Kertész Kaminer – beter bekend als Michael Curtiz – de kans om het toneelstuk Everybody Comes to Rick’s te verfilmen; zijn Casablanca werd een van de grootste klassiekers. De plot van de film: in WO II beconcurreren Europese vluchtelingen elkaar om aan reisdocumenten te komen en zo te ontsnappen aan een totalitair regime. Behalve de beroemde gezichten zoals Ingrid Bergman en Humphrey Bogart, bestond de cast nagenoeg volledig uit Duitse emigranten. De zoektocht naar een nieuwe identiteit zit ook vervlochten in het scenario. Zo spreekt ieder personage de eigenaar van het café anders aan: Richard, Ricky, Mr. Rick, Herr Rick, boss...
Van het ‘witte huis’ Casablanca tot de tentenkampen van Lampedusa en Calais: telkens dienen zich mensen aan met meer culturele dan materiële bagage, maar altijd vol verlangen om hun talent in te zetten in een nieuwe context. De vraag is of wij ze die kans geven. Empathie of argwaan? Wordt het Here’s looking at you, kid of Frankly, my dear, I don’t give a damn? De filmgeschiedenis illustreert straks hopelijk opnieuw hoe groot het potentieel is wanneer verre vrienden goede buren worden.
IFFR White Nights
