De bonte massamedia-mashup van Rachel Maclean
08 maart 2024
Als je door de catalogus van het festival bladert, worden je ogen automatisch naar de beelden van het werk van Rachel Maclean getrokken. Ze zijn zo overladen dat ze bijna vibreren van het leven, gevuld met kinderen met grote ogen en pluizige beestjes in jurkjes met franjes. Ze trekken je hun wereld in, een wereld vol verrukkelijke digitale verwijzingen. Het lijkt misschien vreemd dat deze twee programma’s met een inhoudelijke waarschuwing komen. Ze bevatten namelijk enkele van de duisterste vormen van de hedendaagse cultuur, maar dan wel verpakt in een mooie roze strik. Deze extreme contrasten van licht en donker, schattig en grotesk, lief en gewelddadig zijn precies wat Macleans werk zo'n unieke frequentie geeft en wat zorgt voor haar geheel eigen taal.
Binnen het Focus-programma hebben we werken geselecteerd uit haar hele carrière, en bepaalde terugkerende thema's en technieken worden vanaf het begin al duidelijk. Al in Hit Me Baby (2007) zien we Maclean de mogelijkheden van greenscreens verkennen, waarmee ze werelden kan creëren die zowel vertrouwd als vervreemdend zijn en waardoor ze alle personages in deze werelden kan spelen – een esthetische stijl die ze blijft verkennen tot aan haar nieuwste werk, met enkele uitzonderingen zoals de animatiefilm upside mimi ᴉɯᴉɯ uʍop (2021). Ook Hit Me Baby is een uitnodiging om met haar mee te reizen door de diepten van de populaire cultuur (in dit geval de opkomst en ondergang van Britney Spears in het midden van de jaren nul), met een kannibalistische benadering van de onzinnige tekens en betekenisgevers die onophoudelijk om ons heen zwemmen, weergegeven door een collage van gevonden geluid.
In The Lion and The Unicorn uit 2012 neemt deze stijl een directere politieke wending met een uiterst vooruitziende blik op de ambivalente band tussen Schotland en Engeland. Hier zien we een ongebruikelijke setting voor Maclean, namelijk een opmerkelijk echte wereld, en hoewel die stijl een buitenbeentje blijft in haar werk, legt de film de verschuiving in personageontwikkeling vast die nog vele jaren te zien zal zijn in haar werk: extreem uitgebreide kostuums en make-up die een surrealistische toon aannemen. Over The Rainbow (2013) brengt ons terug naar een greenscreen-wereld en ontwikkelt Macleans kenmerkende mise-en-scène en kostuumontwerp verder tot hallucinogene sferen. De film wijkt af van een duidelijke focus of duidelijk commentaar (op bijvoorbeeld een specifieke beroemdheid of politieke kwestie) en begint te trekken aan allerlei losse draden binnen het populaire milieu, van zangwedstrijden tot roddels over de koninklijke familie. Het eindresultaat is een soep van een suikerzoete en sinistere mediabrij die stilletjes in ons allen pruttelt (maar dan wel met een flinke scheut Faust en de gebroeders Grimm).
Voedsel (hoewel twijfelachtig gezond) is een treffende metafoor voor wat Maclean serveert, want voeden en eten zijn terugkerende thema's. Deze thema's zijn aanwezig in alle bovengenoemde werken, bijvoorbeeld vrij letterlijk in Germs (2013), waar een deel van de film een reclame is voor yoghurt vol 'blije bacteriën' die een ravage aanrichten bij de hoofdpersoon. In Feed Me (2015), een middellange verhaal met script waarin Maclean de stemmen van stemacteurs die haar meest sinistere personages spelen, playbackt, begint Maclean pas echt duidelijk te maken dat eten eigenlijk over consumeren gaat. De film verkent onze meest abjecte verlangens als samenleving, van kinderuitbuiting voor commercieel vermaak tot seksueel genot, en voelt opnieuw uiterst profetisch in de huidige post-Epstein-context.
Feed Me begint ook een discours over schattigheid dat perfect samengaat met de beschouwing van Dr Cute (2024) over hetzelfde onderwerp, waarbij Dr Cute iets probeert dat aan de lineaire en didactische kant is voor Macleans werk, maar ook nog steeds vertrouwd doorgedraaid en gewelddadig. Vergelijkbare thema's duiken op in upside mimi ᴉɯᴉɯ uʍop (2021), maar in dit werk verkent Maclean geheel nieuwe technieken en esthetiek door middel van 2D-animatie. Dit is de enige film in beide programma's waarin ze niet zelf elke rol belichaamt, maar waarin het lichaam wel het centrale thema is. upside mimi ᴉɯᴉɯ uʍop kwam uit tijdens de hoogtijdagen van het YouTube-tijdperk en volgt een mooie, jonge influencer die worstelt met eigenwaardeproblemen en angsten over ouder worden, terwijl de spiegel waar ze tegen spreekt (de analoge zwarte spiegel) haar obsessie met haar jeugdigheid en schoonheid aanwakkert en vrijheden neemt om deze te 'verbeteren'. Hoewel de film duidelijk geworteld is in de stijl van Disney-prinsessenanimatie, voelt hij confronterend hedendaags aan, met knipogen naar de vlogcultuur, plastische chirurgie en ecologische verwoesting.
In DUCK, haar nieuwste werk dat in 2024 in wereldpremière gaat, gaat ze van animatie over op AI. In dit geval speelt de machine Rachel terwijl Hollywood-iconen van weleer herrijzen en op haar lichaam worden geplakt. Hoewel onbetrouwbaarheid en verwarrende codes in veel van haar werken voorkomen, zijn ze hier de belangrijkste drijfveer van het verhaal, waarin Marilyn Monroe en Sean Connery tegenover elkaar staan in een whodunnit (maar ook een what is it). De film leeft zich volledig uit binnen het genre, vol seks en geweld zoals we dat van een spionagethriller gewend zijn, maar de nepheid en griezelige kunstgrepen zorgen er ook voor dat de film eindeloos binnenstebuiten en op zijn kop blijft draaien. Het is een slimme kijk op een nieuwe technologie die tot het uiterste wordt gedreven en ook een onderzoek naar iets actueels, zoals fake news. Maar zo zou je veel van Macleans werk kunnen omschrijven.
Het zou niet onjuist zijn om te zeggen dat het werk van Maclean, dat in internationale kunstkringen al lang wordt geprezen, in de festivalwereld maar langzaam aan weet te slaan. Toch is dat wel logisch, aangezien ze een achtergrond heeft in schilderen, en video gebruikt als onderdeel van een grotere studio die ook digitale schilderijen, beeldhouwkunst en installaties omvat. Hoewel het deels ons doel was om haar werk opnieuw te contextualiseren in een filmsetting, hebben we ook een installatie van DUCK opgenomen als onderdeel van ons Art Directions-programma, zodat het publiek het werk op beide manieren kan ervaren. Macleans interactieve VR-werk I'm Terribly Sorry (2018), te zien in onze sectie Immersive Media, overschrijdt ook de grenzen van het scherm en geeft je de kans om je volledig onder te dompelen in haar unieke, verontrustende en destructieve digitale wereld.
– Cristina Kolozsváry-Kiss