Ordinary Heroes: Made in Hong Kong − Een introductie
15 januari 2020
Twee feiten: één over films en één over de wereld. Sinds het midden van de twintigste eeuw is cinema een essentieel onderdeel van het levensbloed van Hongkong. Hongkong schudt op zijn grondvesten door een politieke en sociale omwenteling die de vraag oproept of datgene wat Hongkong uniek maakt wel echt bestaat.
Geschreven door Shelly Kraicer
Hongkong werd tot voor kort door zowel de voormalige Britse koloniale als de huidige Chinese overheersers omschreven als een in wezen apolitieke stad. Een stad zonder politiek gekonkel en zonder belangen in de ideologische strijd: alles draait om de economie. Een stad die onderworpen is aan Het Kapitaal, dat goederen produceerde en transporteerde en waar kapitaal efficiënter werd beheerd dan waar ook ter wereld. Dat is ideologisch natuurlijk een bijzonder beladen bewering: als je zegt dat een samenleving geen politiek heeft, is dat een duidelijk poging een ideologische discussie te openen over waar die politiek zich bevindt en wie er belang bij heeft om die te onderdrukken.
De Hongkong-cinema is een van de belangrijkste platforms voor de vorming, ontwikkeling en zeggingskracht van Hongkongs bijzondere, complexe, moderne (en laatmoderne of zelfs postmoderne) identiteiten. Daardoor heeft film een unieke waarde als kunstvorm en industrie die ons kan leren wat de stad denkt en ons kan laten ervaren hoe het voelt. Hongkongs oude filmische meesterwerken bieden ons een inkijkje in de sociale spanningen en politieke tweedracht die Hongkong definiëren: een gigantische kloof tussen arm en rijk, een sterk gevoel van vervreemding onder jongeren, een machtige staatspolitie die qua gewelddadigheid niet onderdoet voor haar spiegelbeeld, de criminele onderwereld; en een uiterst moeizame, complexe en ongelijke relatie met het vasteland van China waar voortdurend in een zeer gespannen sfeer over onderhandeld wordt.
Dit programma probeert Hongkong te doorgronden aan de hand van zijn films, uit het heden en het verleden. Het uitgangspunt is dit: doordat Hongkong altijd bijzonder politiek beladen is, moeten zijn meest karakteristieke en veelzeggendste films vanzelfsprekend even politiek beladen zijn. Het interpreteren van de Hongkong-cinema op basis van zijn geschiedenis van sociale en ideologische twisten en de hectiek van Hongkongs sociale bewegingen, kan licht werpen op het ontstaan van de aanhoudende spanningen die Hongkong nu te gronde richten.
De huidige politieke en sociale beroering in Hongkong heeft de onafhankelijke filmmakers in de stad sterker dan ooit geprikkeld en geïnspireerd. Dat begon met de Paraplubeweging in 2014 en gaat door tot op de dag van vandaag met het massale vredige en soms helaas niet zo vredige volksverzet tegen de politie en de demonstraties tegen het overheidsbeleid. De combinatie van staatsmacht en de macht van de politie wordt door verreweg de meeste Hongkongers gezien als een grote bedreiging voor hun manier van leven, en met name voor de politieke vrijheden en autonomie die daar de basis voor vormen. Die politieke rechten zouden zijn vastgelegd in de Basiswet (de feitelijke grondwet van Hongkong) tot ten minste 2047, vijftig jaar na de overdracht van Hongkong aan de Volksrepubliek China in 1997.
Uit de huidige opstand zijn levendige, geëngageerde mensen voortgekomen die videoclips, korte fictiefilms, agitprop-animaties en bespiegelende experimentele werken maken. En Hongkongs moedige en creatieve documentairemakers storten zich in het tumult om de ervaringen van Hongkongers ‘aan de frontlinie’ en daarachter vast te leggen en levend te houden. Zo transformeren ze de verontrustende stedelijke chaos die we nu al een half jaar regelmatig op onze televisie- en beeldschermen zien in filmische oproepen tot begrip en politieke daadkracht, maar ook in archieven voor de toekomst en pijnlijk meeslepende, politiek inspirerende kunst die mensen aan het denken zet.
Met speciale dank aan Li Cheuk-to.
