Verdieping

Morrelen aan de heersende filmwetten

27 januari 2019

Verdieping

Morrelen aan de heersende filmwetten

27 januari 2019

‘Genre-benders’ zoeken de grenzen op in Rotterdämmerung

Geschreven door Maricke Nieuwdorp 

In horrorfilms is de seksueel vrije vriendin als eerste de klos, in de actiefilm is de held vrijwel altijd een stoere vent die vrouwen en kinderen redt, en in de romantische komedie is de bevriende homoseksueel, het gezette meisje of het zwarte personage de aangever – en nimmer de bruid. Na het gedroomde huwelijk leven de witte, heteroseksuele middenklassers nog lang en gelukkig.

Verrassing: dat beeld is voor veel filmkijkers niet herkenbaar. Tijd dus voor een nieuwe generatie ‘genre-benders’ die succesvol morrelen aan heersende filmwetten en -conventies. Elizabeth Sankey (Romantic Comedy) en Jagoda Szelc (Monument) doen dat ieder op eigen wijze, in een andere vorm en met andere motieven.

Zien wat je nog niet eerder zag

De Britse actrice, muzikant en debuterend filmmaker Elizabeth Sankey ontdekte, toen ze na haar eigen huwelijk haar favoriete romantische komedies opnieuw bekeek, dat deze eigenlijk een verdomd merkwaardig beeld laten zien. Sankey: “In feite werd me verteld dat mijn romantisch leven als vrouw na het voltrokken van mijn huwelijk voorbij was. Dit wordt ons al verteld sinds Shakespeare en Jane Austen en we zien deze boodschap al in de bioscoop sinds de jaren ’40 en ’50 van de vorige eeuw. Sindsdien lijken we te zijn vastgeroest. Omdat ik dol ben op romcoms voelde ik me plots verraden.”

Sankey doelt niet alleen op die middeleeuwse boodschap over de vrouw, maar ook op het gebrek aan diversiteit en originaliteit. “Ook actiefilms als James Bond zijn enorm wit en heteroseksueel. Zelfs kleine indie-films representeren voor een groot deel vooral de witte, heteroseksuele middenklasse. Ik vind dat ongeveer elk genre zich daar schuldig aan maakt.”

In haar filmessay Romantic Comedy neemt ze het gelijknamige filmgenre op de korrel en onderzoekt ze aan de hand van beroemde scènes en met de hulp van een handjevol medekijkers uit het veld waar de schoen precies wringt. En wat er anders kan en móet. “Politiek heeft geen plek in de romcom, maar dat wil niet zeggen dat dat altijd zo moet blijven.”

Sankey staat niet alleen in haar kritiek. “Gelukkig komt er steeds meer druk vanuit het publiek. Mensen vinden dat filmmakers en grote filmstudio’s meer divers in hun visie moeten zijn, inclusiever ook. Neem Moonlight (IFFR 2017). Die film was een onverwacht groot succes en dat is niet zomaar: mensen wíllen nieuwe verhalen en andere personages zien. Het is zoveel mooier om iets te bekijken wat je nog niet eerder zag!”

Juist dát is cinema: iedereen ziet een andere film.
— Jagoda Szelc

Niet te vangen in één genre

Ook Jagoda Szelc komt van buiten de filmwereld: de Poolse is geschoold als beeldend kunstenaar. Szelc leverde met Monument een film die zich lastig in een genrehokje laat plaatsen. Is haar film, over de mysterieuze lotgevallen van een groep stagiairs in een somber hotel, een psychologische thriller? Een horrorfilm? Een drama misschien? Volgens Szelc doet dat er nu juist niet toe: “Waar het werkelijk om gaat is dat iedereen er iets anders in zal zien. Volgens mij is cinema juist dát: niemand ziet dezelfde film. Waarom? Omdat we allemaal in een andere realiteit leven.”

Monument kon rekenen op prijzen en lof, maar ook op onbegrip en verwarring. Wat Szelc betreft is dat alleen maar positief: “Dat is denk ik juist waar kunst over gaat. Je impliceert iets maar probeert je kijkers niet op te leggen hoe ze daarover moeten denken of wat ze erbij moeten voelen. Vooral in Polen is dat heel belangrijk, gezien de huidige politieke stand van zaken. Mensen vergeten soms dat ze nog altijd de mogelijkheid hebben om zélf verhalen te interpreteren.”

Rotterdämmerung op IFFR Unleashed

Ook op IFFR Unleashed vind je een selectie van genre-bending films uit eerdere edities van het festival, waaronder twee films van het eigenzinnige Belgisch-Franse duo Hélène Cattet en Bruno Forzani, Amer en Laissez bronzer les cadavres, die onder andere stilistische verwijzingen maken naar de giallo en de western. In de collectie vind je ook twee knettergekke films van Japanse filmmaker Lisa Takeba, Jim Jarmusch' vampierenfilm Only Lovers Left Alive en de kannibalistische coming-of-agefilm Raw. Bekijk de volledige collectie hier.

Andere berichten over IFFR 2019