Interviews

Maria Clara Escobar over Desterro

25 januari 2020

Interviews

Maria Clara Escobar over Desterro

25 januari 2020

Maria Clara Escobar over Desterro

Met zijn fragmentarische vertelstructuur biedt Desterro de kijker weinig houvast – maar dat is precies het punt dat de Braziliaanse filmmaker Maria Clara Escobar wil maken, in haar speelfilmdebuut over een vrouw die haar weg zoekt in de wereld. 

geschreven door Sasja Koetsier

Het is niet eenvoudig om de vinger te leggen op wat er precies misgaat tussen Laura en Israel, ouders van de vijfjarige Lucas. Hun relatie loopt stuk, maar is dat hun schuld? Vlagen van conversaties en interacties doen vermoeden dat hun probleem misschien wel onderdeel is van een groter plaatje, van de maatschappelijke structuren om hen heen.

In plaats van iets te doen aan haar relatie, trekt Laura zich terug – maar die reactie blijkt een doodlopende weg. Met dit verhaal, opgebouwd uit allerlei losse delen, schetst Maria Clara Escobar een beeld van een vrouw, van vrouw-zijn en van de samenleving ineen. Daarover zegt zij: “Toen ik over de film begon na te denken, wilde ik het hebben over de passieve houding in onze samenleving: dat je doodsbang bent, niet in staat om het conflict aan te gaan en ergens voor te vechten.”

desterro_directors_portrait.jpg

Tijdens de slotcredits zingt een vrouw over haar desterro, haar ballingschap. Waar verwijst dit precies naar?
“Er is geen goede vertaling voor het woord. Daarom hebben we gekozen – en ervoor gevochten – om de Portugese titel aan te houden, ook voor de internationale distributie. Het betekent ‘zonder land’ zijn, en verwijst naar een gevoel alsof je geen grond hebt om je voeten neer te zetten, alsof je nergens thuis bent.”

Het lied is een van vele stukjes van het verhaal van Desterro. Hoe kwam je op deze gefragmenteerde vorm uit?
“Het vertrekpunt was het laatste beeld, en van daar begonnen we de film op te bouwen. Het enige wat ik op dat moment over de film wist was de sfeer, dat gevoel van desterro, en dat het over een koppel ging. Ik bracht wat mensen samen, onder wie de hoofdrolspeler, en samen keken we films, lazen gedichten en spraken erover. Ik had een verhaaltje geschreven dat nog niet was uitgewerkt en dat verhaal begonnen we samen te voeden. Met de persoon met wie ik aan het script werkte en de cameraman probeerde ik scènes uit. Zo ontdekten we hoe we de sfeer konden opbouwen en hoe we het verhaal wilden vertellen.”

En waarom deze manier van vertellen?
“Er bestaat een soort pact, dat het publiek pas iets voelt wanneer we doen alsof een film geen film is. Daar wil ik tegenin gaan. De manier waarop wij gefilmd en gemonteerd hebben is bedoeld om het publiek er juist aan te herinneren dat ze naar een film kijken. Iets wat ik tijdens het filmen steeds tegen de acteurs zei was: ‘Als het goed voelt, is het niet oké!’ We zochten naar het ongemak. Dus dan deden we een scène op een bepaalde manier – en als dat goed voelde, dan probeerden we de ‘verkeerde’ manier uit. In de montage hebben we dat ook vaak gebruikt, en het was eigenlijk heel leuk.”

Waar haalde je je inspiratie vandaan voor Desterro?
“Uit heel veel films en boeken. Ik had een tweede scenario gemaakt dat uitsluitend bestond uit beelden en gedichten zodat we, voordat we een scène ingingen, iets konden zien of lezen wat het gevoel benaderde dat we wilden creëren. Soms kwam het gevoel van een specifiek shot van een stuk muziek. Zo waren er voor elke losse scène andere referenties. Voor de film als geheel heb ik bijvoorbeeld veel gedacht aan Come and See door Elem Klimov, waarin hetzelfde gevoel van desterro zit, Leos Carax’ Mauvais sang en verschillende films van Marguerite Duras.”

Een cruciaal onderdeel van de film is een lange busreis, waarop Laura en andere vrouwelijke passagiers over hun persoonlijke ervaring van het leven vertellen. Hoe ontstond dat idee?
“Vanaf het begin moest de film gaan over hoe Laura kan leven, over hoe je als vrouw kunt leven binnen wat voor structuur dan ook. Met de busreis kwam het idee van beweging. Toen besloot ik de getuigenissen van andere vrouwen erbij te nemen: de verhalen over hun leven en hoe zij in beweging proberen te zijn – dus niet statisch, gevangen in een kader, zoals Laura in de rest van de film. Als vrouw word je altijd gedefinieerd in strikte categorieën: je bent dit of dat, en je kunt niet iets zijn waar we geen naam voor hebben. Ook al is in dit deel van de film al duidelijk dat Laura dood zal gaan, is het belangrijker om erachter te komen hoe ze kan leven.”

Het verhaal draait om een vrouw en twee mannen: Laura’s vriend Israël en Julio, die ze in de bus ontmoet. Waar staan die twee voor?
“Julio is een herhaling van de rol die Israël in haar leven speelt. Daarom werkt het ook niet. De neiging om dezelfde gewoonten, dezelfde rollen te herhalen, en hoe dat gedoemd is te mislukken, is een andere kwestie die de film aansnijdt. Dat is me opgevallen bij de Braziliaanse middenklasse: de overtuiging dat je maar niet in een conflict terecht moet komen. Maar door conflicten te vermijden, besta je niet echt.”

Andere berichten over Interview