‘Onzekerheid hoort bij ons werk’

Nu onze gezondheid en economie het zwaar te verduren hebben, wordt bezorgd gekeken naar de filmindustrie. Filmopnamen worden stilgezet en medewerkers bevinden zich in een moeilijke positie. We spraken met de in Barcelona geboren Lara Costa-Calzado, producent van voormalig CineMart-project Never Rarely Sometimes Always van Eliza Hittman, bekroond met de Zilveren Beer op het internationale filmfestival van Berlijn.

De deelnemer aan Rotterdam Lab 2020 put hoop uit de huidige solidariteit onder onafhankelijke filmmakers. Ook de inzet van toonaangevende festivals en organisaties om hun werk online te zetten is reden voor optimisme. De getoonde veerkracht is herkenbaar voor mensen die de onvoorspelbare sector van binnen kennen.

"De filmindustrie is nooit normaal geweest. Er is geen nieuw normaal. Het ligt dus voor de hand dat we kijken hoe we dit anders kunnen doen", vertelt ze. "Onzekerheid hoort gewoon bij ons werk en volgens mij hebben we er daarom zo veel plezier in. Voor ons is er niet veel veranderd – er was altijd al onzekerheid! Je weet nooit of het geld beschikbaar komt en of een investeerder akkoord gaat. Je weet nooit of de data echt vaststaan."

De filmindustrie is nooit normaal geweest. Er is geen nieuw normaal

Films produceren vanuit huis

Filmproducenten zijn van oudsher gewend aan langdurig isolement; terwijl ze scripts lezen of wachten tot geld of acteurs beschikbaar zijn. Maar iedereen heeft moeten wennen aan een leven zonder de regelmatige contacten in het circuit van de jaarlijkse filmfestivals. Voor haar nieuwe project, een coproductie die zich afspeelt in Italië en die werd geselecteerd voor TorinoFilmLab 2020, moest ook Costa-Calzado werken onder nieuwe omstandigheden.

Costa-Calzado: "We kunnen films pitchen op Skype en elkaar spreken via Zoom. We kunnen een film verkopen, een deal sluiten – we kunnen van alles online doen. Maar volgens mij weten we nog altijd niet goed hoe we de menselijke relaties op het internet kunnen invullen. Tijdens een festival ontwikkel je vriendschappen op die intieme momenten, onder het genot van een biertje of tijdens het eten. Rotterdam was wat dat betreft echt heel goed dit jaar. We waren met 69 deelnemers in het lab en hebben nog altijd een actieve WhatsAppgroep waarin we contact houden. We hebben een wereldwijd netwerk van mensen die kunnen samenwerken."

Tegelijkertijd heeft Costa-Calzado waardering voor het besluit van het internationale filmfestival van Turijn om het lab online te houden. “Het was geweldig dat het lab gewoon doorging; ik was daar heel blij mee. Het was erg hoopgevend om te zien dat ze niet zomaar bij de pakken neerzaten vanwege het coronavirus.”

Problemen op de set

Costa-Calzado vindt het wel moeilijk om optimistisch te blijven over de schade die de pandemie veroorzaakt voor filmopnamen. Dit onderdeel van het productieproces kan immers alleen plaatsvinden in die onzekere buitenwereld. Met de voortdurende dreiging van het dodelijke virus lijkt het idee van een volledig bemenste, internationale filmset een wensdroom. Terwijl de grote studio’s de extra kosten van tests en on-set artsen en waarnemers wel zullen kunnen opbrengen, zal dit voor indiefilms met een klein budget vrijwel zeker niet mogelijk zijn. “Voor al die maatregelen bij elkaar heb je het over $800.000 aan extra kosten, voor een film met een budget van $2 miljoen.”

Als producent ben je een moederkloek. Je wilt je crew niet in gevaar brengen

Maar belangrijker dan de financiële last, is de zorgplicht die de producent voelt ten aanzien van het team. Costa-Calzado: "Het gaat er niet alleen om dat je de aansprakelijkheid draagt en bedrijfseigenaar bent; je bent de moederkloek. Dit is jouw crew, jouw film – en diep vanbinnen weet je: dat virus waart rond en ik wil mijn crew niet in gevaar brengen."

Optimaal benutten

Veel films zullen dus moeten wachten tot er een vaccin is. Maar wat doet iedereen eigenlijk, nu de sets afgesloten zijn en de opnamen geannuleerd? Volgens Costa-Calzado wordt er geen tijd verspild. “Naar mijn idee heeft het virus ons de gelegenheid gegeven om dingen te doen waarvoor we eerder geen tijd hadden. Tijd om scripts te lezen, elkaar te ontmoeten en te praten. Tijd om na te denken. Ik probeer de financiering rond te krijgen voor een film die moet worden geschoten in Mexico. Eerder konden we geen producenten of mensen vinden die interesse hadden. Maar in maart hoorden we: ‘Ik heb het gelezen en ik vind het wel wat. Laten we iets afspreken.’”

Ineens is er dus een periode van rust in een industrie die doorgaans blindelings van deadline naar deadline jaagt in een wervelwind van producties en festivals. Hierdoor krijgen niet alleen genegeerde projecten een tweede kans, maar worden ook de normen en waarden van de werkwijzen opnieuw onder de loep genomen. Costa-Calzado gelooft dat dit voor filmmakers de meest positieve verandering is die de beperkingen van de lockdown teweeg hebben gebracht.

"Er is veel dat we vanzelfsprekend vonden, waarvan we dachten dat het essentieel was voor het maken van een film – zaken die we nu online doen. Moeten we echt met zijn allen twee maanden lang op het productiekantoor zijn? Misschien niet. Moeten we echt alle locaties samen verkennen? Misschien niet. Moeten we echt wonen waar we wonen? Of gaan we echt veranderen, als industrie?"

Betekent dit dat de filmwereld lokaler moet worden? Een ommekeer van de globalisatie die heeft gezorgd voor het rijke en diverse landschap van internationale coproducties? "Voor mij persoonlijk wordt het mogelijk om nog internationaler te zijn; om in de ene plaats te wonen en in een andere te werken, om daar te blijven maar hier de voorbereiding te doen, of om in New York te zijn, maar in Italië te werken: om internationaler te zijn maar tegelijkertijd minder te reizen."

Als opkomend filmproducent ziet Costa-Calzado allerlei mogelijkheden voor de toekomst van de filmproductie. En het cultiveren van dit enthousiasme zal – zoals altijd – het doel zijn van Rotterdam Lab 2021.

Geschreven door Fraser White.